Jak można odnieść wrażenie, sama historia zmagań młodych mężczyzn o tytuł mistrza olimpijskiego antycznej Hellady, w „Dysku olimpijskim” ma znaczenie poboczne. Główny bohater Sotion i podobni mu przedstawiciele świata greckiego, przybywają do Olimpii, gdzie po odbyciu wielomiesięcznych ćwiczeń, w aurze rywalizacji, ostatecznie stają do świętych zawodów. Dzieje się to niedawno po zwycięskiej ale i dramatycznej wojnie z Persją, to jest w chwili gdy Grecy próbując podnieść się ze zniszczeń, w sposób szczególny podkreślają swoją dumę.

Wszelkie działania bohaterów są dla Parandowskiego pretekstem do złożenia hołdu dziedzictwu, które na tym etapie, jest jeszcze dalekie od poddania się brzemiennym w skutkach procesom historii nowożytnej. Wysiłek fizyczny jest tu nie tylko doświadczeniem świetności ludzkiego ciała, ale również przeżyciem duchowym. Obrazy na które składają się przeciągłe ćwiczenia w gimnazjonie, rytm hipnotycznie następujących po sobie upalnych dni, refleksje w otoczeniu budowli kompleksu olimpijskiego, to służące kontemplacji panoramiczne kadry. Podkreślone jest to dodatkowo wyważonym stylem autora.

Powieść przenika sentymentalne przeczucie zbliżających się zmian. Mówi nam o tym przede wszystkim rywalizacja wiernego tradycji Sotiona, z obrazoburczym Ikkosem. Ikkos jest jakby zaczynem, który wraz z upływem lat, gruntownie odmieni sport (dziś powiedzielibyśmy skomercjalizuje go) i odsunie w niepamięć zasadę powszechności i bezinteresowności.